Rijke collectie aan Maritieme Erfgoed

Rijks Maritieme Erfgoed Collectie
Waaruit bestaat nu eigenlijk die beroemde schepen-collectie? Deze bestaat uit zes scheepswrakken die in de natte Zuid-Hollandse bodem goed bewaard zijn gebleven. Het nummer in de naam van de schepen verwijst naar de volgorde waarin de schepen zijn aangetroffen en opgegraven.

De drie grote Zwammerdamschepen zijn transportschepen voor de binnenvaart. De andere drie zijn boomstamkano’s, mogelijk vissersboten. Het concept van de drie boomstamkano’s is ingewikkelder dan de naam doet vermoeden. Een uitgeholde boomstam vormt de bodem, maar andere onderdelen zijn daar los op gemonteerd.

20160408_Wand-K_schepenenrivier_def_200DPI_zondertekstenfotos-lowres5.jpg

De Zwammerdamschepen stammen uit verschillende perioden. De Zwammerdam 2 is gebouwd in jaar 205 en hout van de Zwammerdam 4 is gedateerd op kapjaar 97. De Zwammerdamschepen zijn dus niet tegelijkertijd gebouwd.

De zes Zwammerdamschepen zijn van archeologisch belang. Een reden temeer om deze Rijkscollectie Zwammerdamschepen fraai te restaureren in de Zwammerdam Restauratiewerf en te zorgen voor een passend onderkomen: een eigen Nationaal Romeins Scheepvaart Museum bij Museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn.

Type Zwammerdam: platbodems
De drie grote binnenvaartschepen zijn platbodems. Alle latere vondsten van dit type schip, onder meer in Woerden en De Meern en in het buitenland, zijn vernoemd naar deze eerste drie: type Zwammerdam. Een aantal van het type Zwammerdamschepen is vrijwel zeker op een werf in de regio gebouwd. Waar deze werf heeft gelegen, is nog niet bekend.

Platbodem wil zeggen dat de boot een platte bodem heeft, er is dus weinig diepgang. De schepen hebben een mast met een groot rechthoekig zeil, maar kunnen ook geroeid worden. De mogelijkheid bestaat ook dat dit soort schepen als trekschuit is gebruikt. De schepen worden gestuurd met een enorme stuurriem die een lengte van ruim 5 meter kan hebben.

In de lengte van het schip liggen lange vloerplanken. De overgang tussen bodem en boord (zijwand) bestaat uit een L-vormige uitgehakte lange plank, zodat er geen naad is. Op de vloerplanken liggen spanten over de breedte van het schip. De spanten zijn met ijzeren spijkers en soms met houten pennen vastgezet.

Haven Forum Hadriani_Kriek2.jpg

De schepen van het Zwammerdamtype zijn in de Rijndelta in ieder geval gebruikt om goederen te vervoeren. Wellicht zijn er ook die als veerpont dienst deden. De platbodems kunnen gemakkelijk in ondiep water varen en aanmeren. Dit type binnenvaart transportschepen kan via rivieren, kanalen en kleinere wateren goederen vervoeren die gaan van Gallisch servies, terra sigillata uit het zuiden van Frankrijk, tot aan natuurstenen blokken uit de Eiffel voor de Romeinse bouwwerken. Ook is bijvoorbeeld Spaanse olijfolie en Belgisch graan vervoerd over de Oude Rijn. Dakpannen en bakstenen zijn onder meer vanaf een grote pannenbakkerij in de omgeving van Nijmegen naar het castellum Albaniana (Alphen aan den Rijn) gestuurd.

De drie platbodems zijn voor wat betreft de bouw een voortzetting van een oudere scheepsbouwtraditie in Noordwest Europa.