Conservering Zwammerdamschepen

De ontdekking van de Romeinse schepen in Zwammerdam betekende het begin van een rijke Nederlandse onderzoekstraditie. Voor de eerste keer waren archeologen in de gelegenheid enkele complete exemplaren van dit scheepstype te bergen. Maar hoe moest al dat hout worden gered van uitdroging?

Archeologisch hout
Hout dat namelijk heel lang onder water of in een natte bodem heeft gelegen lijkt puntgaaf, maar bestaat in werkelijkheid vooral uit water. Als opgegraven houten voorwerpen of planken aan de lucht worden blootgesteld, verdwijnt het water in het hout snel. De cellen van het hout zijn door het lange ondergrondse verblijf ‘leeg’. Deze leegte is opgevuld door water. Het hout is als het ware een spons.

Als het water verdwijnt, verdwijnt ook de structuur van het hout. Daarom scheuren en vervormen niet geconserveerde houten voorwerpen.

De conservering
De conservering stelde in de jaren ’70 van de vorige eeuw de archeologen en instanties voor een enorm probleem. Na veel experimenteren en overleg met deskundigen uit Duitsland en Denemarken is besloten de Zwammerdamschepen te conserveren in een langdurig bad met een conserverend papje, polyethyleenglycol (PEG).

Voor de Zwammerdamschepen zijn in Scheepsarcheologisch Museum Ketelhaven (bij Dronten) speciale tanks gebouwd. Hierin zijn de schepen geconserveerd. Later is Museum Ketelhaven opgegaan in het Nederlands Instituut voor Scheepsarcheologie (NISA) in Lelystad, een onderdeel van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

De conservering van de Zwammerdamschepen heeft ruim 25 jaar geduurd. En zelfs nu nog ligt een aantal planken van het vrachtschip Zwammerdam 6 te wachten op conservering in waterbassins. De Zwammerdamschepen zijn inmiddels toegevoegd aan de Rijks Maritieme Erfgoed Collectie die wordt beheerd door Batavialand, de opvolger van het NISA.

Het is een prestatie van wereldformaat dat de hele collectie Zwammerdamschepen 45 jaar na opgraving behouden is.