Schepen van Zwammerdam: Factsheet

Vindplaats
De Schepen van Zwammerdam zijn bij het dorp Zwammerdam in de gemeente Alphen aan den Rijn aangetroffen. Het terrein is eigendom van zorginstelling Ipse de Bruggen, locatie Hooge Burch.

Wanneer?
Het eerste schip is in 1971 aangetroffen.

Waar lagen de schepen?
De schepen lagen in een oude bedding van de rivier Oude Rijn. Tegenwoordig is de bedding van deze rivier een stuk noordelijker.

Waarom lagen de schepen daar?
De schepen zijn door de Romeinen afgezonken en met palen gezekerd in een tijd dat de rivier nog wel door de oude bedding stroomde. Dit is gedaan om de kade tussen het castellum Nigrum Pullum en het water te verstevigen.

Huidig onderkomen
De zes schepen zijn tegenwoordig in Museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn.

Schip 1 tot en met 6
De schepen hebben een nummer gekregen op volgorde van aantreffen.
Schepen 1, 3 en 5 zijn boomstamkano’s. Schepen 2, 4 en 6 zijn platbodems.

Boomstamkano’s
De drie boomstamkano’s zijn van het Rijnlandse type. De kern is een boomstam met een opbouw aan de zijkanten. Een van de kano’s heeft zeker een zeil. Twee van de kano’s zijn later gebruikt als visbun.

Platbodem type Zwammerdam
De drie grote schepen zijn platbodems. Het zijn de eerste voorbeelden van dergelijke platbodems. De naam ‘Type Zwammerdam’ is later ook gegeven aan andere schepen die elders zijn aangetroffen en opgegraven.

De platbodems zijn transportschepen voor de binnenvaart. Door de platte bodem kunnen ze ook varen in ondiepe kleinere waterwegen.

Opgravingen
De zes schepen zijn tussen 1972 en 1974 opgegraven.

Hiervoor is een breed netwerk van archeologen ingezet.

Redt het Romeinse Schip
De schepen moeten na het opgegraven worden geconserveerd. Hiervoor is echter geen geld beschikbaar. Dankzij een actie van Stichting Forum Romanum Albanianum met als voorvechter de Alphense architect Latief Perotti lukt het om in 1974 met een vroeg voorbeeld van een crowdfunding het benodigde geld bij elkaar te krijgen.

Koningin Juliana
In 1974 heeft Koningin Juliana twee maal een bezoek gebracht aan het opgravingsterrein. De koningin steunt daarmee de actie ‘Redt het Romeinse Schip’.

Conservering locatie
De schepen zijn in Scheepsarcheologisch Museum Ketelhaven bij Dronten geconserveerd.

Conservering methode
De schepen zijn in losse onderdelen in grote bassins geplaatst. Hierin is langzaam maar zeker het in het hout aanwezige water vervangen door polyethyleenglycol (PEG).

Conservering noodzaak
De schepen zijn in natte omstandigheden aangetroffen. Daarom zit het hout vol met water. Dit water verdwijnt uit het hout als het aan de lucht wordt blootgesteld. Daardoor verliest het hout haar integriteit en gaat scheuren en vervormen.

Schepen naar Museumpark Archeon
Na conservering zijn de schepen bewaard in Lelystad. Pas in 2016 zijn de geconserveerde schepen overgebracht naar Museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn om te worden gerestaureerd.

Restauratiewerf Zwammerdam
In Restauratiewerf Zwammerdam in de Romeinse afdeling van Museumpark Archeon worden de schepen stuk voor stuk gerestaureerd. Naast de werf is een tweede hal waar onderdelen worden schoongemaakt. De Restauratiewerf is open voor bezoekers.

Expositie
In Restauratiewerf Zwammerdam is ook een passende expositie over Romeinse scheepvaart ingericht. De expositie wordt regelmatig aangevuld en aangepast.

In het Romeins Museum Archeon is een van de kano’s te zien.

Restauratie
De losse onderdelen worden schoongemaakt en daarna in een frame als een grote legpuzzel aan elkaar gepast. Ontbrekende onderdelen worden zo authentiek mogelijk gemaakt en toegevoegd.

Een van de platbodems is inmiddels gerestaureerd, aan een tweede wordt gewerkt.

Download hier het Word document