Middeleeuws zwaard met een eeuwenoud mysterie

12-08-2015

+NDXOXCHWDNCHDXORVI+ staat er, ingelegd met gouddraad op een zwaard uit de 13e eeuw. Al in 1825 werd het gevonden in de rivier Witham, in Engeland, maar nog steeds weer niemand wat er staat. Daarom heeft de British Library in het kader van een tentoonstelling hulp gevraagd via het internet. Honderden suggesties stromen binnen, waaronder die van Marc van Hasselt, historicus verbonden aan Archeon in Alphen a/d Rijn.

In 2014 publiceerde van Hasselt een artikel over een soortgelijk zwaard dat in Alphen is gevonden, in 2002. Alleen het blad werd teruggevonden met een mysterieuze tekst, ingelegd met zilverdraad. De bijzondere vondst wordt sinds 2011 tentoon gesteld in het Romeins Museum bij Archeon, bezoekers worden uitgenodigd om mee te denken over een mogelijke vertaling. Maar net als in het geval van het Britse zwaard bleef een oplossing uit. Van Hasselt deed onderzoek naar een tiental zwaarden uit dezelfde periode, die allemaal een soortgelijke inscriptie dragen. Daaruit bleek dat het een religieuze tekst moet zijn, geschreven in het Latijn.

Verder ontdekte van Hasselt dat de lettercombinatie MTINIUSCS, die drie keer herhaald wordt op het Alphense zwaard, waarschijnlijk verwijst naar Sint Maarten. Het is dus goed mogelijk dat er ook op het Britse zwaard een heilige wordt aangeroepen om de drager bij te staan in de strijd. Het is nagenoeg zeker dat de inscriptie op het Britse zwaard begint met het aanroepen van Noster Dominus (onze Heer) of Nomine Domini (naam van de Heer), waarna de lettercombinatie XOX voorkomt. Op het Alphense zwaard begint de inscriptie met BENEDOXO, dus een soortgelijke Benedictus (zegening) gevolgd door OXO. Deze drie letters staan dan waarschijnlijk voor de heilige drieëenheid. Het blijft giswerk, maar stukje bij beetje komen de onderzoekers dichterbij een oplossing.

De volgende stap in het onderzoek zou zijn om de verschillende zwaarden met inscripties naast elkaar te leggen, om daarna met een team experts de inscripties te vergelijken en verder te ontcijferen. Van Hasselt heeft ondertussen contact met de onderzoekers van de British Library, een hoogleraar in Uppsala en geinteresseerden verspreid over Europa. Met vereende krachten moet het mysterie te ontrafelen zijn. "Maar een beetje mysterie moet er ook zijn", aldus van Hasselt; "Het zou fijn zijn als we weten wat er op deze zwaarden staat, maar net zo interessant is het mysterie, de zoektocht. De enige manier om erachter te komen wat er staat, is steeds dieper te graven in de middeleeuwse geschiedenis. Zo komen we steeds meer te weten over onze voorouders en via hen, over onszelf."

Het Alphense zwaard is te zien in het Romeins Museum, Archeonlaan 1B, Alphen aan den Rijn: www.archeologiehuiszuidholland.nl