Muziekinstrumenten uit de middeleeuwen

17-07-2016

Hoor de ranket! In middeleeuws Europa waren de zogeheten rietinstrumenten zeer geliefd. Het zijn blaasinstrumenten van hout, waarin een gesneden stukje riet in het mondstuk is aangebracht. Het riet gaat trillen en daardoor ontstaat de klank. En wat voor klank! Rietinstrumenten worden gekenmerkt door een doordringend, soms zelfs snerpend geluid. Misschien ligt daarin ook de reden voor het feit dat ze zo geliefd waren in de middeleeuwen: in plaats van een heel orkest volstond voor een feestje een doedelzak of klein consortium van rietblazers. Het aanblazen van een rietinstrument vergt een speciale techniek, en aardig wat kracht, zeker de soorten met een sterker (dikker) riet.

Voorbeelden uit de middeleeuwen zijn de doedelzak, de schalmei, de kromhoorn en de ranket. De laatstgenoemde, ook wel worstfagot geheten, is een koddig instrument dat welhaast in iedere broekzak past, al had middeleeuwse kleding geen zakken. Het bestaat uit een kort-dikke cilindervormige kast, waarbinnen een lange klankbuis een kronkelig parcours aflegt. De buis zou in ‘uitgerolde’ toestand wel negen keer zo lang zijn als het kastje van de ranket. De ranket geeft een diep-sonore klank.

Tot en met 23 juli is de ranket in het echt te zien en te horen tijdens optredens van De Blauwe Schuyt in het Archeon in Alphen aan den Rijn. De Blauwe Schuyt is een gespecialiseerd conservatorium geschoold gezelschap dat zich toelegt op middeleeuwse muziek en -instrumentbouw.