Kano's van Zwammerdam

01-04-2022

Bij de opgraving van de Zwammerdamschepen zijn naast de grote platbodems ook drie kano’s gevonden. Hoe gaat het daar eigenlijk mee? De tot visbun omgebouwde Kano 5 maakt al deel uit van de Romeinse tentoonstelling in Museumpark Archeon. Maar de restauratie en reconstructie van de andere twee kano’s is een ander verhaal. Het leuke is dat dit restauratieproces voor iedereen te volgen is op de restauratiewerf in Museumpark Archeon. Restauratieleider Yardeni Vorst vertelt.

”De kano genaamd Zwammerdam 3 is al eens eerder gerestaureerd voor tentoonstelling, maar de als eerste aangetroffen kano (de Zwammerdam 1) is niet eerder in elkaar gezet. We zijn momenteel met beide bezig.” Oud-onderzoeker Maarten de Weerd heeft van beide kano’s beschrijvingen gemaakt gebaseerd op de documentatie uit het veld, en na de conservering heeft kanospecialist Laura Koehler nogmaals de kano’s uitgebreid gedocumenteerd. Op basis hiervan en op basis van eigen waarnemingen maakte archeoloog Jaap Morel een aantal jaren terug een reconstructietekening van kano 3. Archeologen en scheepsbouwers van Archeologisch park Xanten (Dld) hebben daarop deze kano op ware grootte nagebouwd.

kano 2.jpg
Yardeni: “Nu Team Restauratie opnieuw aan het oude hout van kano 3 werkt, vinden we kleine verschillen met eerdere vastgelegde gegevens. Dit zijn niet per se nieuwe ontdekkingen maar mogelijk wel andere interpretaties van wat we zien. Zo hebben we ‘nieuwe’ reparatienagels gevonden en een iets andere plek voor een roeibank. Ook vragen we ons af wat voor een zeil er op heeft gezeten. Verschillende teamleden hebben veel zeilervaring en historische kennis daarover in huis en het is inspirerend om het er met elkaar over te hebben. Vorig jaar verscheen ook een publicatie over Romeinse tuigage afgebeeld op grafstenen. Daarop zijn boten met zeilen in detail te zien, een informatiebron waaruit we kunnen putten.

kano 3.jpg

‘Afstoffen en oppoetsen’

Kano 3 bestaat uit veel losse fragmenten die destijds aan elkaar zijn gelijmd met verschillende harde lijmsoorten. Flexibele houtlijm bestond toen nog niet; daar lijmen we nu mee. De restauratie is toentertijd heel keurig gedaan, waardoor het nu eigenlijk alleen ‘afstoffen en oppoetsen’ is en hier en daar nog aanvullen met overgebleven brokstukken Uiteindelijk gaat deze kano in zijn geheel worden aangevuld met modern eikenhout zoals dat ook bij de Zwammerdam2 is gebeurd. Het kanohout is in het verleden al geplaatst op een metalen frame (zie foto). Bij de huidige restauratie worden aan de onderkant extra steunen toegevoegd om de kano meer stabiliteit te geven. Vervolgens zal de kano opnieuw worden getekend en gereconstrueerd, want voor we de kano in zijn geheel aanvullen moeten we natuurlijk eerst weten hoe hij er in het verleden uitzag.

kano 4.jpg Vormzandbed
Ook kano 1 is zeer gefragmenteerd. Het gaat om een dekje en een voorpunt en mogelijk nog fragmenten van het middendeel van de kano. De losse bodemdelen zijn ooit in ronde vorm op ondersteunende planken gelegd maar zijn tijdens het conserveringsproces helemaal uitgezakt. Gelukkig zijn de lengte en breedte van de kano bekend door de aantekeningen die in het veld zijn gemaakt en er is toen ook een doorsnede getekend. Op basis van de tekeningen zullen er mallen. worden gemaakt waarmee het hout op een vormzandbed in vorm zal worden teruggebracht. Dankzij vrijwilliger Willem de Jeu zal dit proces goed vastgelegd worden of foto en film, zodat dit ook aan de bezoekers getoond kan worden.”