Middeleeuwse Arabische geneeskunde in Archeon

25-10-2021

In het middeleeuwse chirurgijnshuis vind je als bezoeker op de werktafel van de meester ook een traktaat van de Arabische geneesheer Albucasis, die in 936 geboren werd in de buurt van Cordoba dat toen in handen was van Moslims, Al-Andalus, hij stierf in 1036. In het Arabisch is zijn naam voluit; Abu Al Qasim Al Zahrawi, afgekort Al Zahrawi. Hij is bekend als de vader van de heelkunde, in zijn laatste boek over de snijdende vakken, onderdeel van zijn uitgebreide werk over geneeskunde beschrijft hij onder andere hoe om te gaan met pijlwonden.

Hoe komt Albucasis in het chirurgijnshuis van Archeon
Volgens zijn biografie heeft meester Willem van Utrecht zijn studie als chirurgijn vervolmaakt in het Italiaanse Salerno, in de buurt van Napels. De medische hogeschool van Salerno was in die tijd toonaangevend voor haar onderwijs in de medicijnen. Deze kennis werd met name gedoceerd door Arabische en Joodse geneesheren vandaar dat meester Willem Albucasis en zijn werken goed kende. Als veldchirurgijn moest de chirurgijn van Gravendam regelmatig patiënten verzorgen en genezen met een oorlogsverwonding.

Afbeelding uit het oorspronkelijke manuscript

Albucasis over pijlwonden
In het boek ‘On Surgery and Instruments’, een editie van de Arabische tekst met Engelse vertaling en commentaar, bespreekt de heelmeester in boek twee hoofdstuk negenveertig uitgebreid hoe pijlen uit wonden in diverse plaatsen van het lichaam verwijderd dienen en welke instrumenten hiervoor gebruikt dienen te worden. Op pagina 620 en 621 van het boek wordt het verwijderen van een Bodkinpijl uit een arm of been beschreven. Ook beschrijft en tekent hij de tang die nodig is om de pijl te verwijderen.

IMG_1277 (003).jpg — Een deel van de tekst en de gereconstrueerde extractietang

Enkele jaren geleden heeft meester smid Bouke van Onna deze tang op een prachtige en zeer deskundige manier gesmeed aan de hand van de beschrijving en tekening.

De beschrijving van de tekst en het moderne publiek
Het verhaal over de heelkunde in de middeleeuwen en de grote kennis door Arabische en Joodse geneesheren overgedragen, wordt sinds die tijd regelmatig besproken met de mensen die het chirurgijnshuis bezoeken. Daarbij valt het Arabisch en niet Arabisch sprekende en lezende mensen direct op dat er een traktaat ligt dat in het 11^e-eeuws Arabisch is geschreven. Daarmee kan als vanzelfsprekend verschillende bruggetjes geslagen worden; we vragen de volwassen en jeugdige bezoekers of ze de tekst hardop willen voorlezen en dat lukt meestal (deels) heel goed. Ook vertellen we het verhaal dat in de Koran beschreven staat, dat de arts altijd verplicht is om zijn kennis te delen met collega’s, ook al zijn het ongelovigen. En natuurlijk dat de Greco/Romeinse geneeskunde voor het westen verloren is gegaan omdat wij geen schriftelijke cultuur hadden na de val van het Romeinse Rijk. En dat via de Arabische geneesheren zoalas Rhazes, Avicenna en Albucasis is deze wetenschap weer teruggekomen en via de Arabische geneesheren de 8^e en 13^e eeuw.
De vraag om de tekst te lezen in het chirurgijnshuis en de informatie over Ibn Sina/Aviccena en Al Zahwari/Albucasis maken mensen nog trotser op hun geschiedenis en dat nemen ze mee na het bezoek aan de chirurgijn.

Wiel van der Mark alias Willem van Utrecht
oktober 2021

Meer lezen: M.S. SPINK AND G.L. LEWIS. Albucasis. On surgery and instruments, a definitive edition of the Arabic text with English translation and commentary. The Wellcome institute of the history of medicine 1973.
ABOE ISMAIL EN STUDENTEN. De interpretatie van de betekenissen van de Koran. Stichting as- Soenhah. 20213-2016